Dwujęzyczność

Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe (Content and Language Integrated Learning) to takie podejście do procesu edukacyjnego, które stawia przed uczniem dwa cele: jednocześnie poznanie treści przedmiotowych oraz opanowanie języka obcego, w którym odbywa się nauka. Zatem język obcy jest narzędziem, w którym odbywa się nauka treści niejęzykowych (przedmiotowych). CLIL wywodzi się z lat 90 ubiegłego wieku i od 2003 jest rekomendowane przez Parlament Europejski.

Klasy dwujęzyczne

Organizacja

CLIL i standardowe nauczanie języków obcych różnią się znacznie podejściem do tego, co, jak i kiedy odbywa się w klasie. Jednym z podstawowych celów nauczania języka obcego jest zdobycie takich umiejętności, by można było poradzić sobie z komunikacją, najczęściej nieformalną, poza klasą. Program nauczania nastawiony jest na umiejętności, funkcje i struktury języka oraz słownictwo, a kolejność wprowadzania nowego materiału jest w zasadzie dowolna (np. w języku angielskim nie ma żadnych powodów, by drugi okres warunkowy był wprowadzany po pierwszym, a nie odwrotnie). Tematy wiążą się z czynnościami dnia codziennego i zainteresowaniami uczniów (Spratt, 2009). Taki język można określić mianem BICS (Basic Interpersonal Communicative Skills), czyli językiem dnia codziennego, który jest używany w kontekście sytuacyjnym (Cummins, 1979). Jest to też język „na wszelki wypadek” (just in case), do użycia w przyszłości (Mehisto i in., 2008).

Realizacja

Kluczowa jest współpraca nauczycieli przedmiotów z nauczycielem języka. Przy ścisłej współpracy nauczyciela przedmiotu z nauczycielem języka obcego możliwe jest pogłębienie czy rozszerzenie wiedzy. Przykładowo, jeśli przedmiotem nauczanym dwujęzycznie jest fizyka, nauczyciel języka obcego może przeanalizować życiorys jakiegoś odkrywcy, o którym właśnie jest mowa na lekcji przedmiotu. Jeśli przedmiotem nauczanym dwujęzycznie jest historia powszechna, na której uczniowie uczą się o rewolucji przemysłowej w Anglii, nauczyciel języka obcego może zaproponować uczniom fragmenty powieści Charlesa Dickensa.

Przedmioty

Dwujęzycznie nie mogą być nauczane: język polski, elementy historii dotyczące historii Polski oraz elementy geografii dotyczącej geografii Polski. Spośród pozostałych przedmiotów przynajmniej dwa są nauczane w języku obcym.

Cztery filary CLIL

• Treści (Content)
  Nie tylko zdobywana wiedza i umiejętności, ale również ich osobiste użycie i kreowanie.
• Myślenie (Cognition)
  Treści przedmiotowe są powiązane z uczeniem się i myśleniem - procesami, które wymagają wsparcia językowego (analiza treści pod względem wymagań językowych).
• Komunikacja (Communication)
  By uczenie się treści poprzez język było skuteczne, sam język musi być dostępny dla ucznia - bez tego elementu nie będzie możliwa interakcja między uczniem a nauczycielem i między samymi uczniami.
• Kultura (Culture)
  Świadomość powiązań międzykulturowych, obecnych w każdym języku.

As w rękawie

Dwujęzyczność to niewątpliwa zaleta na rynku pracy. Osoby, które władają biegle dwoma lub więcej językami mają rekrutacyjnego "asa w rękawie". Dokładając do tego odpowiednie wykształcenie mogą wręcz przebierać w ofertach, bowiem ich rynek pracy jest potencjalnie dużo większy niż osób, które porozumiewają się tylko w jednym, ojczystym języku.

Strategie w CLIL

Istotne cechy CLIL to systematyczna praca w grupie, dobór ćwiczeń uwzględniających różne typy inteligencji uczniów, nauka poprzez różne kanały sensoryczne, stosowanie źródeł i materiałów odpowiednich do prowadzenia nauczania zintegrowanego, słownictwo przydatne na lekcji CLIL, użycie języka obcego i rodzimego w nauczaniu zintegrowanym. Podczas zajęć stosować można różne formy: nauczanie w grupie, praca w grupach roboczych, warsztaty i prezentacje wideo, muzyki i obrazów. Zajęcia mają przede wszystkim charakter ćwiczeniowy, warsztatowy, co pozwala na praktyczne wykorzystywanie wiedzy teoretycznej.

Budowanie rusztowania (scaffolding)

Nauczyciele nieustannie monitorują postępy uczniów, dostosowując zadania do aktualnej ich wiedzy, co wymaga łączenia utrwalonej wiedzy z nową, dzielenia języka i treści przedmiotu na mniejsze fragmenty omawiane w trakcie jednej jednostki lekcyjnej.

• Wdrażanie do krytycznego myślenia
  Rozumienie logicznych powiązań pomiędzy zagadnieniami.
• Rozwijanie kreatywnego myślenia
  Myśląc o tym jak o czymś opowiedzieć wspieramy rozwój krytycznego myślenia (prezentując wyniki w formie grafów, tabel, map słów, diagramów, wideo, interaktywnych tablic). 
• Akcentowanie autonomii uczniów
  Uczniowie biorą odpowiedzialność za uczenie się.
• Nabywanie umiejętności metakognitywnych
  Uczniowie uczą się o tym, jak uczyć się efektywnie.
• Rozwijanie aktywności
  Uczniowie powinni być bardziej aktywni niż nauczyciel, którego zadaniem jest konstruowanie odpowiednich sytuacji.
• Współpraca
  Uczniowie wdrażani są do współpracy, wspierając wzajemnie własny rozwój.

CLIL a nauczanie języków obcych

BICS (Basic Interpersonal Communicative Skills)

CLIL i standardowe nauczanie języków obcych różnią się znacznie podejściem do tego, co, jak i kiedy odbywa się w klasie. Jednym z podstawowych celów nauczania języka obcego jest zdobycie takich umiejętności, by można było poradzić sobie z komunikacją, najczęściej nieformalną, poza klasą. Program nauczania nastawiony jest na umiejętności, funkcje i struktury języka oraz słownictwo, a kolejność wprowadzania nowego materiału jest w zasadzie dowolna (np. w języku angielskim nie ma żadnych powodów, by drugi okres warunkowy był wprowadzany po pierwszym, a nie odwrotnie). Tematy wiążą się z czynnościami dnia codziennego i zainteresowaniami uczniów (Spratt, 2009). Taki język można określić mianem BICS (Basic Interpersonal Communicative Skills), czyli językiem dnia codziennego, który jest używany w kontekście sytuacyjnym (Cummins, 1979). Jest to też język "na wszelki wypadek" (just in case), do użycia w przyszłości (Mehisto i in., 2008).

CALP (Cognitive Academic Language Proficiency)

Tymczasem CLIL oparty jest na programie nauczania danego przedmiotu, gdzie sekwencja treści jest ściśle określona specyficznymi wymaganiami danej dziedziny nauki. Często język instrukcji jest uproszczony, a struktury językowe zależą od potrzeb związanych z nauczanymi treściami (Spratt, 2009). Język docelowy na lekcji CLIL można określić mianem CALP (Cognitive Academic Language Proficiency), który "odnosi się do umiejętności zrozumienia i wyrażania, zarówno w mowie, jak i piśmie, koncepcji i idei, które są powiązane z sukcesem w środowisku szkolnym" (Cummins, 2008). Jednocześnie jest to język, który można określić mianem "w samą porę" (just in time) (Mehisto i in., 2008).